Dary – literatura popularnonaukowa – II kwartał 2024

LITERATURA BELETRYSTYCZNA
LITERATURA POPULARNONAUKOWA

Góra Monika. Kryptonim Skóra: czy o brutalne morderstwo został oskarżony niewinny człowiek? Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2023

Prawdziwa opowieść o bezprecedensowej zbrodni w historii światowej kryminalistyki – brutalnym zabójstwie i oskórowaniu Katarzyny Z., studentki z Krakowa. Zapis dziennikarskiego śledztwa szukającego odpowiedzi na pytanie, czy o to brutalne zabójstwo został oskarżony niewinny człowiek? Kto kryje prawdziwego sprawcę zbrodni?

Katarzyna Z. zaginęła 12 listopada 1998 roku. Niemal osiem tygodni później w śrubę płynącego po Wiśle statku wkręciła się ludzka skóra. Ktoś precyzyjnie zdjął ją z całego korpusu, po czym wrzucił do rzeki. Badania DNA wykazały, że szczątki należały do zaginionej kobiety.

Po czterech miesiącach śledczy odebrali telefon od mężczyzny, który twierdził, że zna potencjalnego sprawcę zbrodni. Informacje te spowodowały, że policja zainteresowała się dziwakiem z krakowskiego Kazimierza. Jednak gruntowne przeszukanie jego mieszkania i przesłuchanie nic nie dały.

W 2017 roku policja zatrzymała Roberta J., tego samego, którego kilkanaście lat wcześniej podejrzewała o dokonanie zbrodni. Szybko okazało się, że śledczy nie mają żadnych bezpośrednich dowodów obciążających mężczyznę, a jedynie poszlaki. Mimo to postawiono mu zarzuty i przez pięć lat przetrzymywano w areszcie, a w 2022 roku skazano na do żywocie. Wyrok jest nieprawomocny.

Kafle to z pozoru zwyczajne przedmioty z wypalonej gliny o różnorodnych formach, wzorach i kolorystyce. Stworzone do celów użytkowych, z czasem stały się ozdobnym elementem wnętrz mieszkalnych.

Do rozwoju stanu badań nad kaflarstwem w Polsce przyczynił się wzrost pozyskanych w trakcie badań archeologicznych znalezisk przy jednoczesnym zwiększeniu zainteresowania badaczy tą kategorią zabytków. To z kolei doprowadziło do powstania specjalistycznej literatury naukowej, dzięki której możliwa jest ich wszechstronna analiza.

Część wstępna opracowania zawiera omówienie podstawowych zagadnień związanych z kaflami. W kolejnych rozdziałach analizie zostały poddane wybrane kafle o tematyce religijnej, następnie kafle figuralne o tematyce świeckiej, kafle z motywem zoomorficznym oraz z herbami. Założenia czasowej wystawy archeologicznej w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu (MGB) skłoniły do spojrzenia na analizowany materiał głównie pod kątem walorów estetycznych oraz zawartych na kaflach treści symbolicznych i ikonograficznych. Zasadniczym celem przedstawianych tu dociekań jest więc próba odpowiedzi na pytanie, czy i w jaki sposób ujawniają się znaczenia symboliczne na kaflach ze zbiorów MGB oraz jakie podobieństwa można zaobserwować, zestawiając je z analogicznymi zabytkami. Niniejsze opracowanie nie jest w żadnym wypadku ujęciem wyczerpującym temat, a jedyne zarysem i przekrojem tej złożonej problematyki. Poza opisową częścią publikacja zawiera bogato ilustrowany katalog.

Kubit Bożena, Nadolski Przemysław, Kos Jerzy Krzysztof. Synagogi na Górnym Śląsku. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2021

Publikacja to wydawnictwo opisujące czterdzieści pięć miejscowości, w których niegdyś były, bądź zachowały się do dzisiaj, synagogi. W albumie znajdziemy między innymi: tekst wprowadzający „Zarys historii Żydów na Górnym Śląsku” – pomysłodawczyni i redaktorki Bożeny Kubit, esej „Architektura synagog Górnego Śląska, w kontekście europejskim” – historyka sztuki Jerzego Krzysztofa Kosa oraz część katalogową „Synagogi górnośląskie jako ośrodki życia religijnego oraz ich losy po II wojnie światowej” Przemysława Nadolskiego – znawcy historii Górnego Śląska.

Album, będący kolejną publikacją z serii wydawanej pod szyldem Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, jest pierwszym tak obszernym opracowaniem, które w sposób kompleksowy mierzy się z tak szerokim zagadnieniem badawczym, jakim jest sakralne budownictwo żydowskie na Górnym Śląsku. Został uzupełniony dokumentami archiwalnymi, starymi fotografiami, planami miejscowości, pocztówkami oraz zdjęciami współczesnymi ukazującymi stan aktualny opisanych miejsc.

Książka jest także znakomitym dopełnieniem wystawy stałej „Żydzi na Górnym Śląsku” prezentowanej w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich.

May Katherine. Zimowanie: moc odpoczynku i wyciszenia, kiedy wszystko idzie nie tak. Kraków: Znak Litera Nova, 2021

Kojąca i medytacyjna opowieść o przeżywaniu życiowych zim.

Czasami zimowanie przychodzi stopniowo, niekiedy spada na nas przerażająco szybko. Za każdym razem jest jednak nieuniknione. Chociaż lubimy sobie wyobrażać, że życie może być wiecznym latem, jego zim nie da się uniknąć.

Zimowanie to spędzanie czasu w chłodzie. To jałowy okres w życiu, kiedy czujemy się odrzuceni, zablokowani na drodze rozwoju, zepchnięci do roli outsidera. Może być skutkiem choroby albo jakiegoś istotnego wydarzenia, jak śmierć kogoś bliskiego, rozpad związku, utrata pracy lub narodziny dziecka.

Łatwo wtedy o poczucie, że wpadło się w dziurę między światami.

Katherine May zaprasza nas w przemieniającą podróż po życiowych zimach. Odwołuje się do własnych trudnych doświadczeń, a także obserwacji świata przyrody i przykładów z literatury. Czerpie inspiracje z wielu źródeł, jak: obrzędy związane z grudniowym przesileniem, sen zimowy koszatki, twórczość C.S. Lewisa i Sylvii Plath, pływanie w lodowatej wodzie czy cykl życia pszczół.

Ta książka pomaga zrozumieć, że życie nie przebiega linearnie, ale opiera się na cykliczności. Niczym najlepsza przyjaciółka uczy spokojnej i mądrej reakcji na trudności, afirmacji autentyczności i prawdziwej troski o siebie. Pokazuje, jak przejść przez zimę, żeby przygotowała nas na lato.

Płomień Łukasiewicza: rzecz o Ignacym Łukasiewiczu (1822-1882). Opracowanie Remigiusz Korycki. Warszawa: Ośrodek Karta, 2022

W roku, którego jednym z patronów jest Ignacy Łukasiewicz, Ośrodek KARTA przygotował poświęconą mu publikację. Bogato ilustrowane wydawnictwo przedstawia tego wybitnego Polaka nie tylko jako twórcę lampy naftowej, ale także w wielu innych rolach, które były jego udziałem – jako spiskowca, przemysłowca i obywatela. Osadzona w XIX wieku opowieść zrealizowana metodą KARTY – głosami świadków – pozwala zrozumieć tamtą odległą rzeczywistość.

Presley Priscilla Beaulieu, Harmon Sandra. Priscilla: Elvis i ja. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2024

W szczerej do bólu książce Priscilla Presley zdradza sekrety małżeństwa z królem rock n’ rolla.

Blisko pół wieku po śmierci Elvis nadal ma miliony fanów na całym świecie. Potrafimy zanucić niejeden jego przebój, ale czy wiemy, jaki był, gdy gasły światła reflektorów? Czy to możliwe, że seksowny i czarujący piosenkarz pod cekinowymi strojami skrywał niebezpieczne oblicze maniaka?

Nikt nie był z nim tak blisko jak żona. Zakochali się w sobie, gdy Priscilla miała czternaście lat, młodzieńcza fascynacja szybko zakończyła się bajkowym ślubem w Las Vegas, a uwieńczeniem gorącego romansu było przyjście na świat Lisy Marie.

Idylla nie trwała jednak długo. Im dłużej byli razem, tym bardziej Priscilla traciła kontrolę nad własnym życiem. Elvis mówił jej, jak ma się ubierać, malować, jak chodzić. Traktował jak lalkę, którą może ukształtować według swojego gustu. Otoczona tłumami, skandującymi fanami i blaskiem legendy kobieta przez lata walczy z samotnością.

Priscilla opowiada o wielkiej miłości, ale i zdradach męża, jego nałogach i słabościach. O toksycznej relacji, skandalach, zamknięciu w złotej klatce. Mówi o rozwodzie oraz więzi, która łączyła ich aż do tragicznej śmierci Elvisa. A w końcu o emancypacji i wyjściu z cienia ikony seksu. Fakty, które ujawnia szokują i budzą kontrowersje.

Lektura obowiązkowa – nie tylko dla fanów Elvisa.

Pryśko Monika. Bój się i działaj: jak znaleźć w sobie odwagę i sięgać po to, co ważne. Bielsko-Biała: Pascal, 2021

Houston, mamy problem!

My, kobiety, mamy problem ze strachem. O tyle poważny, że hamuje nas nie tylko przed realizacją szalonych marzeń, ale i przed rzuceniem etatu, postawieniem granicy nadopiekuńczej mamie, przeprowadzką do innego miasta czy też randką po nieudanym związku. Strach jest jak grawitacja, która trzyma nas w miejscu.

Sheryl Sandberg powiedziała: Jeśli zaproponują ci miejsce w statku kosmicznym, nie pytaj, co to za miejsce. Po prostu wsiadaj. Tylko co zrobić, gdy kompleksy nie pozwalają zrobić kroku naprzód? Co zrobić, gdy nie wiemy, czy naprawdę tego chcemy?

Dlatego w książce Bój się i działaj, niczym Sputnik, krążę naokoło strachu. Próbuję oswoić lęk, przyjrzeć się obawom i zrozumieć przekonania, które nami kierują. Trochę na swoim przykładzie, trochę na przykładzie innych. Rozmawiam z kobietami, które powinny być dla wielu z nas inspiracją, które zasadę Bój się i działaj wprowadziły w życie i to w bardzo trudnych, przełomowych i często traumatycznych sytuacjach. Z sukcesem!

Strach to coś, co towarzyszy każdej z nas. To coś normalnego, nie stygmatyzującego. Coś, nad czym można pracować, co można zmienić i okiełznać.

Tak, by w końcu wsiąść do tego statku kosmicznego i powiedzieć:

Boję się, ale lecę.

Stahl Stefanie. Odkryj swoje wewnętrzne dziecko: klucz do rozwiązania (prawie) wszystkich problemów. Kraków : Wydawnictwo Otwarte, 2021

Kolejna kłótnia, której powodu nie pamiętasz? Coś cię jednak rozzłościło. Brak zrozumienia z drugiej strony? Ogarnia cię bezsilność, bo nie wiesz, jak wytłumaczyć to, co czujesz? Zamiast zastanawiać się, co znowu poszło nie tak, skup się na sobie i znajdź powody złych emocji.

Za twoje uczucia odpowiedzialne są Dziecko Cienia i Dziecko Słońca. Towarzyszą ci od dzieciństwa i mają wiele do powiedzenia, szczególnie teraz. Ważne, aby nie tylko nauczyć się ich słuchać, ale by one dogadały się ze sobą – a każde z nich jest tak samo ważne.

Jak to zrobić?

Oto klucz do rozwiązania prawie wszystkich twoich problemów: przeczytaj książkę Stefanie Stahl, odkryj swoje wewnętrzne dziecko, zaprzyjaźnij się z nim, znajdź równowagę i żyj szczęśliwie.

Niezwykły talent, wyrazista postać. Kim był, że każdy chciał się z nim zaprzyjaźnić?

Brał wszystko na dystans – może z wyjątkiem studiów aktorskich, do których pchała go potężna siła artystycznego powołania. Grał postaci zadumane jak Jańcio Wodnik czy Stanisław Japycz z „Rancza” – ale nawet pancerniak Gustlik był typem refleksyjnym.

Korzenie miał na Śląsku, ale w warszawskiej Falenicy założył swoje drugie rodzinne gniazdo. Po spektaklach pędził do domu i zapominał o uroku scenicznych desek – wolał obrabiać deski na budowę i przyuczać dzieci do bycia „złotą rączką”.

Autorka miała tę książkę napisać razem z Franciszkiem. Nie zdążyli. Zatem po jego śmierci, aby dopełnić zobowiązanie, wyruszyła z mikrofonem do bliskich artysty. Rozmawiała z synem Piotrem i córką Iloną, z najbliższymi krewnymi i sąsiadami aktora, a także z przyjaciółmi z artystycznego świata, jak Daniel Olbrychski, Jan Jakub Kolski czy Kazimierz Kaczor. Dała nam wielobarwną mozaikę opowiadań i oryginalny portret tego niezwykłego człowieka.

Notatki przygotowano na podstawie informacji zawartych na stronach internetowych wydawnictw.